వైద్యరంగంలో ప్రాణాలను కాపాడటంలో రక్త మార్పిడి చాలా కీలకమైనది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రతిరోజూ ఎంతోమందికి రక్తం అవసరమవుతుంది. అయితే, అవసరానికి సరిపడా రక్తాన్ని అందుబాటులో ఉంచడం, ముఖ్యంగా తక్కువ, మధ్య ఆదాయ దేశాలలో ఒక పెద్ద సవాలుగా మారింది. అందరికీ ఇవ్వగలిగే ‘ఓ’ నెగిటివ్ రక్తం కొరత ఎప్పుడూ ఉంటూనే ఉంటుంది. దానం చేసిన రక్తం కూడా ఎక్కువ కాలం నిల్వ ఉండదు. ఈ సమస్యలకు పరిష్కారం చూపే దిశగా జపాన్‌లోని నారా వైద్య విశ్వవిద్యాలయానికి చెందిన హిరోమి సకాయ్ నేతృత్వంలోని శాస్త్రవేత్తల బృందం ఒక కొత్త రకం కృత్రిమ రక్తాన్ని అభివృద్ధి చేసింది. ఈ రక్తాన్ని ఏ బ్లడ్ గ్రూప్ వారికైనా ఉపయోగించవచ్చని వారు చెబుతున్నారు.
ఈ కృత్రిమ రక్తాన్ని తయారు చేయడానికి, ముందుగా గడువు తీరిపోయిన దాతల రక్తం నుంచి హిమోగ్లోబిన్‌ను వేరుచేస్తారు. హిమోగ్లోబిన్ అనేది ఎర్ర రక్త కణాలలో ఉండి, ఆక్సిజన్ రవాణాకు సహాయపడే ఒక ప్రొటీన్. ఇలా సేకరించిన హిమోగ్లోబిన్‌ను ఒక రక్షణ కవచంలో ఉంచి, వైరస్‌ రహితమైన, స్థిరమైన కృత్రిమ ఎర్ర రక్త కణాలను సృష్టిస్తారు. ఈ కృత్రిమ కణాలకు ఎలాంటి బ్లడ్ గ్రూప్ ఉండదు కాబట్టి, రోగికి ఇచ్చేముందు అనుకూలత పరీక్షలు (కంపాటిబిలిటీ టెస్టింగ్) చేయాల్సిన అవసరం ఉండదు. ఈ కృత్రిమ రక్తాన్ని గది ఉష్ణోగ్రతలో రెండేళ్ల వరకు, రిఫ్రిజిరేటర్‌లో అయితే ఐదేళ్ల వరకు నిల్వ ఉంచుకోవచ్చని నివేదికలు తెలియజేస్తున్నాయి. సాధారణంగా దానం చేసిన ఎర్ర రక్త కణాలను రిఫ్రిజిరేటర్‌లో గరిష్టంగా 42 రోజులు మాత్రమే నిల్వ చేయగలరు. దీనితో పోలిస్తే ఇది చాలా మెరుగైన విషయం.
ఈ కృత్రిమ రక్తంపై చిన్నస్థాయి అధ్యయనాలు 2022లో ప్రారంభమయ్యాయి. 20 నుంచి 50 ఏళ్ల వయసున్న ఆరోగ్యవంతులైన పన్నెండు మంది పురుష వాలంటీర్లను మూడు గ్రూపులుగా విభజించారు. వీరికి ఎర్ర రక్త కణాల నిర్మాణాన్ని పోలి ఉండే కృత్రిమ ఆక్సిజన్ వాహకాలైన హిమోగ్లోబిన్ వెసికిల్స్‌ను సిరల ద్వారా ఇంజెక్షన్ రూపంలో ఇచ్చారు. ఒక్కొక్కరికి 100 మిల్లీలీటర్ల వరకు మోతాదును పెంచుతూ ఇచ్చారు. కొందరు వాలంటీర్లలో స్వల్ప దుష్ప్రభావాలు కనిపించినప్పటికీ, రక్తపోటుతో సహా కీలకమైన ఆరోగ్య సూచికలలో ఎలాంటి గణనీయమైన మార్పులు రాలేదని శాస్త్రవేత్తలు తెలిపారు. ఈ ప్రయోగాల విజయంతో, సకాయ్ బృందం ఈ ప్రక్రియను వేగవంతం చేస్తున్నట్లు గత ఏడాది జులైలో ప్రకటించారు. ఈ ఏడాది మార్చి నుంచి వాలంటీర్లకు 100 నుంచి 400 మిల్లీలీటర్ల కృత్రిమ రక్త కణాల ద్రావణాన్ని ఇస్తున్నారు.
ఈ దశ ప్రయోగాల్లో కూడా ఎటువంటి తీవ్రమైన దుష్ప్రభావాలు లేవని నిర్ధారణ అయితే, తదుపరి దశలో ఈ చికిత్స సమర్థతను, భద్రతను పరిశీలిస్తారు. సుమారు 2030 నాటికి ఈ కృత్రిమ ఎర్ర రక్త కణాలను ఆచరణాత్మక వినియోగంలోకి తీసుకురావాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నారు. ఇదే సమయంలో, చూవో విశ్వవిద్యాలయం సైన్స్ అండ్ ఇంజనీరింగ్ విభాగానికి చెందిన ప్రొఫెసర్ తెరుయుకి కొమాట్సు కూడా కృత్రిమ ఆక్సిజన్ వాహకాల అభివృద్ధిపై పనిచేస్తున్నారు. ఈయన అల్బుమిన్‌తో కప్పబడిన హిమోగ్లోబిన్‌ను ఉపయోగించి రక్తపోటును స్థిరీకరించడం, రక్తస్రావం, పక్షవాతం వంటి పరిస్థితులకు చికిత్స అందించడంపై దృష్టి సారించారు. ఇప్పటివరకు జంతువులపై చేసిన ప్రయోగాలు ఆశాజనక ఫలితాలను ఇచ్చాయని, త్వరలోనే మానవులపై ప్రయోగాలను ప్రారంభించడానికి పరిశోధకులు ఉత్సాహంగా ఉన్నారని సమాచారం. ఈ ఆవిష్కరణలు వైద్యరంగంలో ఒక గొప్ప ముందడుగుగా భావిస్తున్నారు.
